انواع سلول های بنیادی و آنچه باید درباره آن‌ها بدانید

اگر می‌خواهید با انواع سلول های بنیادی و ویژگی‌هایشان آشنا شوید، این مقاله از ویراسلول برای شما است.

درباره ویژگی‌های شگفت‌انگیز سلول‌های بنیادی و قابلیت‌های درمانی‌شان زیاد شنیده‌ایم، ولی اغلب در مورد انواع این سلول‌ها و تفاوت‌های آن‌ها چندان صحبت نمی‌شود. سلول های بنیادی همان‌طور که انواع گوناگونی دارند، هرکدام از منبع جداگانه‌ای به دست می‌آیند و کارایی‌های خاصی را هم به نمایش می‌گذارند.

تعریف سلول های بنیادی

بدن انسان از حدود ۲۰۰ نوع سلول مختلف تشکیل شده است که هر یک شکل، اندازه و وظیفه منحصر به خود را دارند؛ از جمله: سلول‌های خون، پوست، اعصاب، عضله، چربی و استخوان. بیشتر سلول‌های بدن تخصصی هستند و در یک عضو یا بخش فعالیت می‌کنند؛ مثل گلبول‌های قرمز که وظیفه آن‌ها حمل اکسیژن در خون است.

با این‌ حال ماجرا برای سلول های بنیادی (Stem cells) فرق می‌کند. آن‌ها سلول‌های تخصصی نیستند و به ‌نوعی «ماده خام» جسم ما محسوب می‌شوند؛ چرا که علاوه ‌بر تکثیر شدن، می‌توانند خود را به انواع سلول‌های دیگر، مانند سلول‌های خون و استخوان، تبدیل کنند. به‌ نوعی آن‌ها «مادر» تمام سلول‌های بدن محسوب می‌شوند.

این توانایی تبدیل شدن یا اصطلاحا «تمایز» همان قابلیتی است که سلول‌های بنیادی را به یکی از امیدوارکننده‌ترین پدیده‌های دانش پزشکی تبدیل کرده است. سلول بنیادی به ‌ویژه در حوزه‌های سلول درمانی و علم پزشکی ترمیمی (پزشکی بازساختی) مجال درخشیدن پیدا کرده است. اگر با این دو اصطلاح آشنایی ندارید، توصیه می‌کنیم پیش از ادامه مقاله، به مطالب مجله ریجنانس درباره آن‌ها نگاهی گذرا بیندازید (رجوع کنید به سلول درمانی چیست و پزشکی بازساختی چیست).

تقسیم بندی سلول های بنیادی

برای سلول‌های بنیادی دسته‌بندی‌های مختلفی وجود دارد که شاید رایج‌ترین آن‌ها تقسیم‌بندی بر اساس منشأ باشد. در همین راستا، سلول های بنیادی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

• سلول های بنیادی جنینی (Embryonic Stem Cells به‌اختصار ESCs) که به‌ خاطر آنکه از جنین چند روزه برداشت می‌شوند، حساسیت‌هایی اخلاقی در مورد آن‌ها وجود دارد

• سلول های بنیادی بالغ یا سوماتیک (Adult Stem Cells یا ASCs) که در مقادیر کم در بافت‌های مختلف بدن ما وجود دارند

یکی دیگر از تقسیم‌بندی‌های مرسوم، بر اساس توان تبدیل‌پذیری یا تمایزپذیری سلول‌های بنیادی است. در این روش، سلول‌های بنیادی با عبارت‌هایی مانند: پر توان (Pluripotent)، چند توان (Multipotent) و تک توان (Oligopotent) توصیف می‌شوند.

اینکه سلول بنیادی از سوی چه کسی تامین شده هم یک ملاک دسته‌بندی است؛ یعنی:

• اتولوگ (Autologous) که یعنی سلول از بدن خود شخص به دست می‌آید

• آلوژنیک (Allogeneic) که در آن، سلول از اهداکننده یا بانک سلول های بنیادی دریافت می‌شود

انتخاب نوع سلول‌های بنیادی به عوامل گوناگونی مثل: بیماری یا مشکل موردنظر، میزان دسترسی به سلول‌ها، توان تمایز آن‌ها و دغدغه‌های اخلاقی بستگی دارد.

معرفی انواع سلول های بنیادی

حالا می‌توانیم نگاهی به ویژگی‌های انواع سلول های بنیادی داشته باشیم. سلول های بنیادی جنینی از جنین سه تا پنج روزه برداشت می‌شوند؛ یعنی زمانی که جنین تنها یک توده سلولی (بلاستوسیست) است. آن‌ها پتانسیل تبدیل شدن به هر نوع سلولی را دارند، ولی برداشتن آن‌ها نابودی جنین را به همراه خواهد داشت. با آنکه این نوع سلول‌های بنیادی معمولا از جنین‌های اضافی حاصل از لقاح مصنوعی تامین می‌شوند، ولی باز هم به ‌خاطر استفاده از جنین انسان، مخالفت‌هایی با این کار وجود دارد.

در آن‌ سو، سلول‌های بنیادی بالغ یا سوماتیک در بیشتر بافت‌ها و بخش‌های مختلف بدن ما وجود دارند؛ مانند: سلول‌های بنیادی پوست، سلول‌های بنیادی خون‌ساز، سلول‌های بنیادی عصبی، سلول های بنیادی مزانشیمی (مربوط به بافت‌های همبند، مانند مغز استخوان و چربی) و سلول‌های بنیادی اپیتلیال (متعلق به پوست و بافت‌های پوششی). مغز استخوان و چربی‌ شکم و ران از بهترین منابع برای استخراج این سلول‌ها هستند.

گفتیم که برای دوری از حواشی به‌کارگیری سلول‌های بنیادی جنینی، می‌توان این سلول‌ها را از خون بند ناف و مایع آمنیوتیک تامین کرد. جهت رفع کاستی‌های سلول‌های بنیادی بالغ هم استفاده از سلول‌های بنیادی پرتوان القایی یا iPSCs یکی از راه‌های پیش روی دانش پزشکی است. سلول‌های آزمایشگاهی iPSCs که چیزی مابین دو نوع جنینی و بالغ هستند، تمایزپذیری بیشتری نسبت به سلول‌های سوماتیک عادی دارند؛ گرچه این سلول‌ها هنوز در مرحله تحقیقات هستند و استفاده عملی و ایمن از آن‌ها هنوز جای کار زیادی دارد.

سلول‌های بنیادی جنینی اصطلاحا «پر توان» هستند؛ در حالی‌ که در مقابل، سلول‌های بنیادی بالغ در یکی از دسته‌های «چند توان» یا «تک توان» قرار می‌گیرند. توضیح آنکه:

• سلول های بنیادی پر توان می‌توانند به هر نوع سلول دیگری از بدن تبدیل شوند

• سلول های بنیادی چند توان توانایی تمایز به طیف محدودی از سلول‌های همان بافت یا بافت‌های مرتبط را دارند؛ مثل سلول‌های مغز استخوان که می‌توانند به گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت تبدیل شوند

• سلول های بنیادی تک توان تنها قادر هستند به یک نوع سلول خاص دیگر تمایز پیدا کنند؛ مثل سلول‌های بنیادی پوست

درباره اتولوگ یا آلوژنیک بودن سلول‌های بنیادی هم کافی است یک نکته را مدنظر داشته باشید: به ‌طور کلی احتمال پس ‌زدن سلول‌های اتولوگ پایین‌تر است، ولی چنانچه سلول‌های بنیادی خود فرد سالم نباشند یا مشکل ژنتیکی داشته باشند، به‌کارگیری سلول آلوژنیک ناگزیر خواهد بود.

توانایی های خاص سلول های بنیادی

یک سلول بنیادی بعد از تقسیم شدن، سلول‌هایی را تشکیل می‌دهد که اصطلاحا سلول دختر نامیده می‌شوند. تعدادی از این سلول‌های دختر، به سلول‌های بنیادی جدید تبدیل می‌شوند و تعدادی دیگر هم جای سلول‌های تخصصی را پر می‌کنند.

در این ‌بین توانایی‌های خاص سلول‌های بنیادی را می‌توان در دو مورد زیر خلاصه کرد:

• توانایی تقسیم و تکثیر شدن عملا نامحدود که در سلول‌های دیگر به این کم ‌و کیف وجود ندارد

• قابلیت تبدیل شدن به طیف محدود یا گسترده‌ای از سلول‌های دیگر بدن

ترکیب این دو توانایی، در کنار ویژگی‌هایی مانند حساسیت‌زایی پایین این سلول‌ها (مخصوصا در مورد سلول‌های اتولوگ)، آن‌ها را به گزینه‌ای ارزشمند با خواص درمانی گوناگون تبدیل کرده است.

خواص درمانی سلول های بنیادی

سلول‌های بنیادی به ‌خاطر توانایی‌های خود، پتانسیل آن را دارند که در ترمیم بافت، درمان و کنترل بیماری‌های صعب‌العلاج و بهبود بیماری‌های جسمی مختلف به کار بروند. البته استفاده از سلول بنیادی در بسیاری از حوزه‌ها هنوز بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد، ولی از همین حالا هم افق‌های روشنی را برای ما ترسیم کرده است.

بعضی از مطرح‌ترین خواص درمانی و کاربردهای سلول های بنیادی عبارتند از:

• ترمیم و بازسازی بافت‌های بدن

• پیوند عضو

• درمان و کنترل بیماری‌های خود ایمنی و سرطان

• تحقیق درباره علل بروز نقص ژنتیکی در سلول‌ها

• مطالعه روی شرایط و عوامل بروز بیماری‌ها و به وجود آمدن سلول‌های سرطانی

• آزمایش داروهای جدید، از لحاظ ایمنی و اثربخشی

• زیبایی و سلول درمانی پوست و مو

چرا ویراسلول؟

با آنکه درمان با سلول های بنیادی اصولا کم‌عارضه و ایمن است، برای بهره‌مند شدن از مزایای آن نمی‌شود سراغ هر مجموعه و هر محصولی رفت. در این ‌بین اگر می‌خواهید برای زیبایی بیشتر مو یا جوانسازی پوست از سلول‌های بنیادی استفاده کنید یا آنکه به دنبال راهی برای تسکین درد مفاصل خود هستید، می‌توانید با خیالی آسوده ویراسلول را انتخاب کنید.

مجموعه دانش‌بنیان ما طیف متنوعی از محصولات درمانی را بر پایه سلول بنیادی، با تمرکز بر سلول درمانی زانو و زیبایی پوست و مو، تولید کرده است. کیت پی آر پی و سایر تولیدات ویراسلول تحت برند ریجنانس (Regenance) با هزینه معقول در دسترس شما قرار دارند. فقط برای رسیدن به بهترین نتیجه و به حداقل رساندن عوارض سلول درمانی، جهت تزریق سلول بنیادی، چه با کیت PRP ایرانی و چه خارجی، حتما به پزشک مجرب در این زمینه مراجعه کنید.