سلول درمانی عصری جدید در درمان

سلول درمانی یکی از شاخه‌های پزشکی بازساختی است که در درمان بیماری‌ها با سلول های بنیادی نتایج امیدوارکننده و عوارض کمی داشته است. در اینجا به صورت مختصر با آن آشنا می‌شویم.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی، برخی از بیماری‌ها درمان قطعی ندارند یا درمان‌های رایج آنها رضایت‌بخش نیستند. در همین راستا در طی سال‌های اخیر، دانشمندان درمان با سلول و فرآورده‌های آن را امیدی برای افزایش سلامت انسان می‌دانند. درمان با سلول یا سلول‌درمانی با رویکردی متفاوت به دنبال استفاده از سلول یا فرآورده‌های آن برای ترمیم یا جایگزینی سلول‌های از دست‌ رفته یا آسیب‌ دیده فرد بیمار است.

سابقه سلول درمانی به قرن ۱۹ میلادی برمی‌گردد. البته این روش با پیشرفت‌های علمی گام‌ به‌ گام پیش رفته و خودش را با اصول پزشکی مدرن سازگار کرده است؛ به‌ طوری‌ که نوع کنونی آن با گذشته تفاوت‌های اساسی دارد. این روزها سلول‌ درمانی که نام آن به سلول‌های بنیادی گره خورده، نویدبخش آینده‌ای روشن برای رهایی از بیماری‌های صعب‌العلاج شده است.

سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی

یکی از شاخه‌های طب که این مبحث در آن کاربردهای زیادی دارد، پزشکی بازساختی (پزشکی ترمیمی) است. در توضیح آنکه علم پزشکی بازساختی چیست می‌توانیم بگوییم که این شاخه از طب با «فرایند جایگزینی، مهندسی یا بازسازی سلول‌ها، بافت‌ها یا اندام‌های انسانی یا حیوانی برای بازیابی یا ایجاد عملکرد طبیعی» سروکار دارد که در این‌ میان، نقش سلول‌های بنیادی پررنگ است.

سلول درمانی چیست؟

سلول‌ درمانی فرآیندی است که در آن، سلول‌های سالم و جدید یا فرآورده‌های آن‌ها را وارد بدن بیمار می‌کنند. هدف از این کار ترمیم یا بازسازی بافت، جایگزین کردن سلول‌های آسیب‌ دیده یا معیوب، متعادل‌ سازی فعالیت‌های سلول‌های بیمار یا حذف سلول‌های مشکل‌ساز یا بیماری‌زا است. یکی از رایج‌ترین روش‌های سلول درمانی یا سِل تراپی (Cell therapy)، استفاده از سلول‌های بنیادی (Stem cell) است. البته سلول‌های غیر بنیادی (Non-stem cell) هم در سل‌تراپی به کار می‌روند و هرکدام کاربرد خود را در درمان بیماری‌ها دارند.

سلول های بنیادی

سلول‌ های بنیادی سلول‌هایی هستند که پتانسیل قابل توجهی برای بازسازی دارند و همچنین می‌توانند در طول زندگی و رشد به انواع مختلف سلول‌ها در بدن تبدیل شوند. این دو ویژگی، آن‌ها را منحصر به‌ فرد ساخته و برای بازسازی بافت یا سلول‌های آسیب‌ دیده یا از دست‌ رفته مناسب کرده است. سلول‌های بنیادی می‌توانند متعلق به خود فرد باشند که به آن‌ها اتولوگ (Autologous) می‌گویند یا آنکه از منابع دیگری، یعنی بانک سلول های بنیادی و اهداکننده سالم، تأمین شوند که در این‌ صورت اصطلاح آلوژنیک (Allogeneic) برای آن‌ها به کار می‌رود.

ازلحاظ دسته‌بندی و انواع آن، سلول‌های بنیادی دو نوع مهم دارند:

• سلول های بنیادی جنینی: این نوع سلول‌های بنیادی از جنین ۳ تا ۵ روزه به دست می‌آیند. در این مرحله، جنین بلاستوسیست نامیده می‌شود و حدود ۱۵۰ سلول دارد. این سلول های بنیادی پرتوان هستند؛ به‌ این‌ معنی که می‌توانند به سلول‌های بنیادی بیشتری تقسیم شوند یا می‌توانند به هر نوع سلولی در بدن تبدیل شوند.
• سلول های بنیادی غیر جنینی یا سوماتیک (که معمولاً سلول‌های بنیادی «بالغ» نامیده می‌شوند): این سلول‌های بنیادی به تعداد کم در اکثر بافت‌های بالغ، مانند: بند ناف، جفت، مغز استخوان یا چربی یافت می‌شوند. در مقایسه با سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های بنیادی بالغ توانایی محدودتری برای ایجاد سلول‌های مختلف بدن دارند.

کاربردهای سلول درمانی

استفاده از سلول درمانی برای متوقف کردن بیماری یا معکوس کردن روند آن، بازسازی اعضای آسیب‌ دیده و درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌های خطرناک، از اهداف فعلی دانش پزشکی هستند؛ اهدافی که با وجود پیشرفت‌های کنونی در زمینه شناخت بیماری‌ها، مهندسی ژنتیک، مهندسی پروتئین و کشت سلولی، از همیشه دست‌ یافتنی‌تر به نظر می‌رسند.

در حال‌ حاضر سلول‌ درمانی در حوزه‌های پزشکی مختلفی، مانند: پیوند اعضا، ایمنولوژی و درمان سرطان، بیماری‌های خود ایمنی، ناهنجاری‌های قلبی، بیماری‌های کلیوی، ناباروری، مشکلات کبدی و بیماری‌های ارتوپدی به کار می‌رود.

در این‌ میان از پیوند مغز استخوان می‌توانیم به‌عنوان یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های سلول‌ درمانی نام ببریم. پیوند مغز استخوان از روش‌های درمان سرطان و کاهش عوارض شیمی‌ درمانی است که برای بعضی از انواع این بیماری، به‌ ویژه سرطان خون و لنفوم، به کار می‌رود.

سلول‌ درمانی در تولید و تست دارو هم نقش پررنگی دارد. با تکیه بر این علم، محققین می‌توانند پیش از آنکه دارو را روی انسان یا حیوانات آزمایش کنند، ابتدا تأثیرات آن را روی بافت‌های به‌ دست‌ آمده از سلول‌های بنیادی بررسی کنند. به این شکل، آنها می‌توانند از مؤثر بودن دارو و ایمن بودن آن اطمینان بیشتری پیدا کنند.

سلول درمانی چگونه انجام می‌شود؟

سلول‌ درمانی فرآیندی است که در شروع، حین و پایان آن باید موارد مختلفی را بررسی و آزمایش کرد. این فرآیند را می‌توانیم در مراحل زیر خلاصه کنیم:

۱. آزمایش و معاینه: در این مرحله سطح کلی سلامت فرد و وضعیت بیماری او بررسی می‌شود.

۲. جمع‌آوری و برداشت: سپس نوبت به تهیه یا جمع‌آوری سلول‌ها می‌رسد که بسته به روش درمانی ممکن است بنیادی یا غیر بنیادی باشند. همان‌ طور که در بالا گفتیم، سلول‌ها می‌توانند از منبع اتولوگ یا آلوژنیک جمع‌آوری شوند.

۳. آماده‌سازی: در اینجا باید بدن فرد را برای انتقال سلول‌ها آماده کرد.

۴. انتقال سلول‌ها: حالا نوبت به انتقال سلول‌ها یا فرآورده‌های سلولی می‌رسد که معمولا ازطریق تزریق انجام می‌گیرد. تزریق سلول بنیادی می‌تواند بسته به نیاز به صورت تزریق عضلانی یا وریدی باشد.

۵. بهبود و بازیابی: فرد باید به مدت چند ساعت تا چند هفته تحت نظر باشد تا از سازگاری پیوند یا انتقال سلولی با بدن او اطمینان حاصل شود.

مزایای سلول درمانی (فرآیند سریع، ترمیم طبیعی)

بعضی از فواید سلول درمانی عبارتند از:

توانایی درمان بسیاری از بیماری‌ها

در حال‌ حاضر سلول‌ درمانی با سلول‌های بنیادی در طیف متنوعی از عرصه‌های پزشکی به کار گرفته می‌شود. در بسیاری از موارد، نتایج رضایت‌ بخشی از قابلیت‌های سلول‌ درمانی برای بهبود زندگی انواع بیماران مشاهده شده است.

سلول‌ درمانی می‌تواند درد را کاهش دهد، به روند ترمیمی بدن سرعت و کیفیت ببخشد و زمان لازم برای بهبودی را کمتر کند.

ریسک پایین پس‌ زدن

وارد کردن ماده خارجی به بدن یا پیوند زدن عضو اهدایی به آن، همیشه با خطر واکنش سیستم ایمنی و پس‌ زدن آن همراه است. اما در سلول‌ درمانی با سلول‌های بنیادی، این احتمال می‌تواند بسیار پایین‌تر باشد. البته در صورتی‌ که سلول‌های بنیادی از بدن خود شخص یا از خون بند ناف او در زمان تولد تهیه شده باشند این خطر کمتر است. در سلول‌های بنیادی اهدایی و کلا سلول‌هایی که متعلق به خود شخص نیست، احتمال بروز واکنش ممکن است کمی بالاتر باشد، اما اگر پروتکل درمانی به‌ درستی انتخاب شود مشکلی ایجاد نمی‌شود.

بازیابی سریع

در بسیاری از موارد، سلول‌درمانی نسبت به بعضی روش‌های درمانی دیگر، مانند جراحی، عوارض کمتر و دوره درمان بسیار کوتاه‌تری دارد. این مسئله باعث می‌شود که فرد درد و آزردگی کمتری را تجربه کند و زودتر بتواند به روند عادی زندگی خود بازگردد.

نویدبخش بودن تحقیقات

میزان پژوهش‌هایی که در این شاخه از پزشکی انجام شده‌اند یا در حال انجام هستند، بسیار زیاد است و نتایج امیدوارکننده‌ای از آن‌ها دیده‌ایم. این مسئله می‌تواند به معنای آینده‌دار بودن این رشته و رفع هرچه سریع‌تر کاستی‌های آن در طول سال‌های پیش رو باشد.

ترمیم[AR1] طبیعی

در سل‌ تراپی با سلول‌های بنیادی، ترمیم بافت با سازوکارهای طبیعی انجام می‌شود. عوارض سلول درمانی می‌تواند نسبت به روش‌های مبتنی بر بافت مصنوعی بسیار کمتر باشد.

با این‌ حال، با تمام این فواید و حجم بسیار زیاد تحقیقات در زمینه سلول درمانی و سلول‌های بنیادی، اما درمان با سلول بنیادی هنوز رشته نسبتا جدیدی محسوب می‌شود.

چرا ویراسلول؟

مجموعه ویراسلول، و در رأس آن، گروه توسعه بُن دا، به دنبال آن هستند که نقش خود را در پیشرفت دانش پزشکی و به‌ کارگیری روش‌های درمانی جدید ایفا کنند. تلاش ما این است که با راهکارهای نوینی که بر اساس سلول‌های بنیادی شکل گرفته‌اند، سهمی در کاستن نگرانی‌های مردم داشته باشیم.

تولیدات ویراسلول که با برند Regenance و در قالب کیت‌های تشخیصی و درمانی، ازجمله کیت PRP ایرانی، عرضه می‌شوند، در درمان بیماری‌های ارتوپدی (مانند سلول درمانی زانو) و پوست و مو (سلول درمانی پوست) کاربرد دارند. ویراسلول علاوه‌ بر مجوزهای مورد نیاز، گواهینامه‌های ISO 9001:2015 و ISO 13485:2016 را هم دریافت کرده که نشان‌ دهنده رعایت استانداردهای مدیریت کیفی در این مجموعه است.