پزشکی بازساختی؛ درمانی طبیعی با مهندسی بدن
Monday، ۳ Ordibehesht ۱۴۰۳
پزشکی بازساختی یا پزشکی ترمیمی راهی برای درمان به شکل طبیعی است که سلول های بنیادی نقش پررنگی در آن بازی می‌کنند.
یکی از پدیده‌هایی که به بدیهی بودن آنها عادت کرده‌ایم، این است که بدن می‌تواند خود را ترمیم کند. وقتی پوستمان خراش برمی‌دارد یا دستمان را می‌بریم، همین توانایی خودترمیمی بدن است که دست به کار می‌شود و در خیلی از مواقع، بافت آسیب دیده را اصطلاحا مثل روز اول می‌کند. همین مسئله درباره جوش خوردن استخوان‌های شکسته هم صدق می‌کند. بازسازی کبد پس از اهدای آن، هم جزو همین موارد است؛ چرا که در اهدای کبد فرد زنده، تنها بخشی از آن برداشته می‌شود و این بخش و همین‌طور قسمتی که به کبد میزبان منتقل می‌شود، با گذشت زمان خود را بازیابی می‌کنند و به کبد کامل تبدیل می‌شوند.
البته این توانایی بازسازی طبیعی، محدودیت‌های خودش را دارد و شامل تمام اعضا هم نمی‌شود، ولی اگر بتوانیم آن را به شکلی تقویت کنیم و محدودیت‌هایش را دور بزنیم چطور؟ این مسئله، اساس پزشکی بازساختی (Regenerative medicine) یا پزشکی ترمیمی را تشکیل می‌دهد.
علم پزشکی بازساختی چیست؟
اما تعریف علم پزشکی بازساختی چیست؟ پزشکی بازساختی به «فرآیند جایگزینی، مهندسی یا بازسازی سلول‌ها، بافت‌ها یا اندام‌های انسان یا حیوان» گفته می‌شود که با هدف «بازیابی عملکرد طبیعی یا ایجاد آنها» انجام می‌شود. در اغلب موارد، پزشکی بازساختی از صرف مدیریت کردن بیماری فراتر می‌رود. درواقع این شاخه پزشکی بیشتر به دنبال راهکارهایی است که به بدن در ترمیم و بازیابی خود کمک کند تا بتواند سلامت خود را به دست آورد.
پزشکی بازساختی بحث جدیدی نیست. انسان دست‌کم از سال ۷۰۰ پیش از میلاد، از توانایی بدن در بازسازی عضوی مانند کبد اطلاع داشت؛ به طوری که حتی در اساطیر یونان باستان به همین بحث اشاره شده است. با این حال اولین تلاش جدی در زمینه ترمیم بافت بدن را می‌توانیم جراحی پیوند پوست بدانیم که در قرن ۱۹ میلادی به وجود آمد. اما آغاز به کار واقعی پزشکی بازساختی را باید دهه ۹۰ میلادی دانست؛ یعنی زمانی که سلول های بنیادی و علم مهندسی بافت (ترکیب داربست نانو، سلول و مولکول برای بازسازی بافت‌های بدن) به این حوزه راه پیدا کردند.
خلاصه آنکه پزشکی ترمیمی همراه با شاخه‌های دیگر طب پیشرفت کرده و پذیرای مباحث و زیرشاخه‌های جدیدی شده که شاید شاخص‌ترین آنها استفاده از انواع سلول های بنیادی باشد.
کاربردهای پزشکی ترمیمی
بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات به خودی خود رفع نمی‌شوند و ازطرفی داروها و روش‌های درمانی معمول هم برای آنها چندان جوابگو نیستند؛ تا جایی‌که بیماری مزمن می‌شود و شخص را برای مدت‌ها درگیر می‌کند. ناهنجاری‌های قلبی، سکته مغزی، دیابت و آرتروز بعضی از این بیماری‌ها و اختلالات هستند که عوارض آنها تا سال‌ها گریبانگیر فرد می‌شود. در بسیاری از مواقع، علائم و عوارض این بیماری‌ها را می‌توانیم با دارو یا تجهیزات پزشکی کاهش دهیم، ولی درمان قطعی اغلب دور از دسترس است.
اینجا است که پزشکی ترمیمی می‌تواند راهگشا باشد و بدن را با روش‌هایی تحریک کند تا به ترمیم خود بپردازد.
این‌ها بعضی از موارد کاربرد پزشکی بازساختی هستند:
- کاهش عوارض دیابت نوع یک
- ترمیم بافت‌های قلبی-عروقی
- بازسازی بافت مغزی
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- سلول درمانی یا سل تراپی (Cell therapy)
- مهندسی بافت
- بهبود زخم‌های وسیع پوستی با سلول درمانی پوست
- درمان بعضی سرطان‌ها
- درمان آرتروز و بیماری‌های مفصلی دیگر، مانند سلول درمانی زانو
- پیوند اعضا
فناوری‌های سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی
علم پزشکی بازساختی دائما در حال پیشرفت است و روش‌ها و فناوری‌های جدیدی در آن به کار گرفته می‌شوند.
بعضی از انواع و روش‌های فعلی پزشکی بازساختی عبارتند از:
- مهندسی بافت و زیست ماده (بیومتریال): در این فناوری، زیست ماده، بیومواد یا بیومتریال (مواد زیست‌سازگار) وارد بخشی از بدن می‌شوند که می‌خواهیم بافت آن را ترمیم کنیم. بیوموادی که در پزشکی بازساختی به کار می‌روند با تکنولوژی‌هایی مانند چاپ سه‌بعدی از فلز، سرامیک یا پلیمرهای خاص ساخته می‌شوند.
- سلول درمانی: سلول‌درمانی به تزریق سلول‌های سالم یا فرآورده‌های آنها به بدن، با مقاصد درمانی، گفته می‌شود. یکی از روش‌های سلول‌درمانی، استفاده از سلول‌های بنیادی است. بدن هرکدام از ما میلیون‌ها سلول بنیادی بالغ دارد که بخشی از وظایف بازسازی بدن بر عهده آنها است. البته سلول‌های بنیادی جنینی هم هستند که قدرت تکثیر تقسیم بیشتری دارند و قادرند به هر نوع سلولی در بدن تبدیل شوند، ولی آنها را باید از خون بند ناف در زمان تولد، بانک سلول های بنیادی یا روش‌های دیگر به دست آورد. به هر حال یکی از کاربردهای سلول های بنیادی این است که با تزریق آنها به بافت‌های آسیب دیده بدن، می‌توانیم به ترمیم آنها کمک کنیم. همچنین، سلول‌های بنیادی بالغ را می‌توان از خون، بافت چربی، مغز استخوان و... نیز استخراج کرد.
- ژن درمانی (ژن تراپی): در ژن درمانی با تزریق مواد ژنتیکی به سلول‌های بدن، روی عملکرد ژن‌های آنها اثر می‌گذارند. ژن درمانی در پیشگیری، درمان یا کاهش عوارض سرطان، بیماری‌های ویروسی، اختلالات ارثی و غیره کاربرد دارد.
- مهندسی ژنوم (ویرایش ژنوم): مهندسی ژنوم نوعی مهندسی ژنتیک است. در مهندسی ژنوم، دی‌ان‌ای را به ژنوم بدن اضافه یا از آن حذف می‌کنند یا آنکه مورد ویرایش قرار می‌دهند. از این روش در کنترل سرطان، اختلالات نادر ارثی و موارد دیگر استفاده می‌شود.
چشم انداز آینده علم پزشکی ترمیمی
طبق اعلام سازمان ملل، در سال ۲۰۵۰ از هر شش نفر در دنیا یک نفر بالای ۶۵ سال خواهد داشت؛ آماری که برای سال ۲۰۱۹ نهایتا یک از یازده بود. با این حساب علم پزشکی، از جمله پزشکی ترمیمی، باید با سرعتی پیش برود که بتواند نیازهای جمعیت رو به افزایش سالمندان را تأمین کند.
طبیعتا با پیشرفت علم پزشکی، کاربردهای بیشتری برای پزشکی ترمیمی پیدا خواهد شد؛ کاربردهایی که بسیاری از آنها فعلا در فاز مطالعاتی به سر می‌برند. مثلا در حوزه دندانپزشکی، تحقیقاتی برای رفع پوسیدگی دندان‌ها با استفاده از پزشکی بازساختی انجام شده است.
پیش‌بینی می‌شود که در طول سال‌های آینده نظاره‌گر تغییراتی انقلابی در علم پزشکی ترمیمی باشیم. استفاده گسترده از هوش مصنوعی، رواج کاشت حسگرهای بی‌سیم در بدن، نانورباتیک (علم ساخت ربات‌های بسیار کوچک برای تشخیص و درمان بیماری‌ها) و حتی ربات‌های زنده‌ای که قابلیت خود ترمیمی دارند، تعدادی از موارد هستند که قاعدتا آینده این شاخه پزشکی دیر یا زود به آنها پیوند خواهد خورد.
چرا ویراسلول؟
ما در شرکت دانش بنیان ویراسلول به دنبال آن هستیم که علاوه بر ایفای نقش در فناوری‌های کنونی پزشکی بازساختی، از آینده آن هم سهمی داشته باشیم. حوزه کاری ما تولید محصولات درمانی و تشخیصی مبتنی بر سلول‌های بنیادی است که آنها را تحت برند ریجنانس (Regenance) عرضه می‌کنیم.
در حال حاضر ویراسلول بیماری‌های پوست و مو و استخوان و مفاصل را هدف قرار داده و کیت‌های متنوعی را، اعم از کیت SVF، کیت PRF و کیت PRP ایرانی برای تشخیص و درمان این مشکلات روانه بازار کرده است. استفاده آسان، از ویژگی‌های بارز کیت پی آر پی و محصولات دیگر ما است و سعی کرده‌ایم عوارض سلول درمانی را در آنها به حداقل برسانیم.